Wierzenia Azuposi - panteistyczny i animistyczny system wierzeń, który panuje wśród Azuposi oraz ludom będących pod wpływem ich kultury. Szanują swoje duchy, ale na zasadzie jak szanuje się starszych i mądrzejszych od siebie. Azuposi nie mają zasadniczo lęku przed śmiercią, traktując to w sposób druidystyczny - ot normalny element przyrody i życia. Podobnie z wieloma innymi elementami życia.
Wierzą, że życie na tym świecie niewiele oddziałuje na życie pośmiertne. Nie mają punktów odniesień na rzecz zaświatów a wszyscy powinni być skupieni, by dobrze przeżyć na tym świecie, dla siebie i dla całej gromady. Wpłynęło to na ich interakcje ze światem duchów - nie należy im się ani strach ani służba, a kluczowa jest transakcja, partnerstwo i negocjacje. Jest to dziwne w połączeniu z faktem, że ich kultura w niewielkim stopniu przykłada uwagę na rzecz gromadzenia bogactw, materializmu oraz handlu jako takiego.
Ta kultura nie posiada skonkretyzowanej wizji życia pośmiertnego. Jedni wierzą w reinkarnację, inni w konkretne zaświaty, jeszcze inni stanie się duchem, a jeszcze inny jakiś mix tego wszystkiego. Przykładowo niektórzy wierzą, że każdy przed reinkarnacją powinien przecierpieć za wyrządzone i nieodkupione zło.
Koncepcja nieśmierci traktowana jest jako coś obrzydliwego. Nieumarli tacy powinni być jak najszybciej wyniszczeni, aby duch związany z ciałem mógł wrócić do swego naturalnego cyklu.
Jeden z mitów Yapozy (nom. Yapoza) wyznaje, że matrylinearność w strukturach społecznych Azuposi jest efektem dekretu Wojennych Bliźniaków, którzy kiedyś byli zachwyceni mądrością napotkanej kobiety. Kiedy Wojenni Bliźniacy nieśli śmierć i zniszczenie po dolinach, zmęczyli się w końcu. Wtedy kobieta z Yapozy ich ugościła, nakarmiła i zaopiekowała się dobrze. W efekcie gniew tych duchów został zneutralizowany, zaprzestali rzezi a podarowali ludziom dobrobyt.
Mity innych podają, że to efekt rozszerzenia domeny Pajęczej Damy (wielki duch Sus'sistinako), który dostarcza surową materię na plan materialny. Dlatego też kobiety dostarczają i posiadają surowiec z pól i z ziemi, zaś mężczyźni pracują nad nim, aby wspólnie uzyskać żywność.
Masauwu, Szkieletowy Człowiek, nauczył Azuposi życia w tych warunkach. Ale musiał wracać na długi czas do Wenimats, gdzie miał swoje sprawy do wykonywania. W tym czasie przodkowie tego ludu byli narażeni na najazdy i ataki obcych. Jeden z duchownych, Tipeyo, w modłach poprosił tego wielkiego ducha o pomoc. Tenże wskazać miał im drogę do Michaci, pokazać i nauczyć właściwego wykorzystywania michy, jak ją wykorzystywać w podróży do Wenimats, harmonijnego życia z duchami a także wielu innych rzeczy.
Duchy[]
Wedle wierzeń Azuposi - duchy występują niemalże wszędzie w przyrodzie. Wodospad będzie posiadać własnego ducha, niczym zły niedźwiedzi duch w wodospadzie Growling Falls. Północny zimny wiatr jest emanacją ducha Shakak, władcą północnych gór. Duchy zamieszkują Plan Astralny oraz niektóre półplany (np. Wenimats). a szamani Azuposi mogą starać wejść tam by odszukać odpowiedniego ducha. Poza tym w Dorzeczu istnieje kilka Bram Astralnych (stałych oraz zmiennych, ruchomych), umożliwiających zwykłym śmiertelnikom udać się do świata Duchów.
Potężne duchy mogą występować w kilku miejscach, na zasadzie awatara. Ale i zwykłe duchy mogą schodzić na świat materialny, zwykle w formie snu. Duchowni mogą też przywoływać ich na świat materialny.
Istnieją Wielkie Duchy, znane i czczone przez niemalże wszystkich:
Wygląd: Rogaty mężczyzna ubrany na biało, mający w ręku Laskę Życia do której przymocowane są ziarna
Opis: Jeden z najstarszych duchów, współtwórca świata i ludzi. Skupiony bardziej na zagadnieniach życia i śmierci wszystkich w czasie i przestrzeni, a nie tylko ludzkości przez co wydaje się być odległy. Ingeruje w świat ludzi podczas wielkiego zagrożenia Życia i płodności grupy.
Opis: Jedna z najstarszych duchów, współtwórczyni świata i ludzi. Matka między innymi Uretsete i Naotsete. W życiu ludzi obecna głównie przy narodzinach i przy śmierci. Podobnie jak Alosaka jest zdystansowana od spraw doczesnych.
Opis: Duch księżyca jest jednocześnie patronką myśliwych jak i strzeże zwierzyny przed nimi. Żona obydwu Bliźniaków Wojennych. Czczona z mniejszą uwagą, gdyż z głównych ciał niebieskich na życie Azuposi ważniejszy wpływ ma Słońce.
Wygląd: Przystojna kobieta z krzywym rogiem wyrastającym z czoła; w jednym ręku ma błyskawicę a w drugim dyniową sieć
Opis: Duch nieba i odległych gwiazd. Wpływa też na chmury, deszcze, burze a także i wojnę. Uznawany za jeden z trzech najstarszych duchów, obok Słońca i Sus'sistinako. Służą jej Wojenni Bliźniacy. Wojownicy przed wyprawą składają jej kije modlitewne w ofierze.
Dwa oblicza Masauwu
Masauwu/Szkieletowy Człowiek/Symbol: Krwawa czaszka/Charakter: Praworządny neutralny (tendencja ku dobru)
Wygląd: Może ujawnić się pod dwiema postaciami. Pierwsza - przystojny mężczyzna ozdobiony turkusami, z dwoma liniami na policzkach i nosie. Druga - maska śmierci, wielka głowa jak kabaczek pokryta krwią
Opis: Duch śmierci i płodności. Mistrz bram życia i śmierci. Uznawany za głównego patrona Azuposi, który nie tylko wyprowadził z podziemi ale też który nauczył ich życia i ognia.
Wygląd: Może ujawnić się pod trzema postaciami. Pierwsza - piękna kobieta, która ramiona ma ozdobione czerwonymi koralami, muszlami i turkusem. Druga - pomarszczona stara wiedźma. Trzecia - pająk.
Opis: Uznawana za jedną z najstarszych duchów świata, która współdziała w jego stworzeniu świata i życia tak, jak pająk tworzy sieć. Nie rodzi, ale tworzy i nadaje tchnienie. Żona Słońca. Mieszka w Wenimats. Azuposi mało kiedy do niej się zwracają.
Wygląd: dobrze opalony mężczyzna, ubrany w letnie liście
Opis: Władca południowych gór w Wenimats. Panuje nad zwierzętami letnimi. Potrafi wygenerować ogień i miotać piorunami. Walczy zaciekle z Shakakiem, zimą.
Wygląd: Piękny młodzieniec, umalowany na twarzy, ubrany w lśniące i eleganckie szaty
Opis: Jeden z najstarszych duchów świata. Wyznacza upływ czasu. Śledzi żywych i umarłych, licząc każdej nocy tych co się narodzili lub odeszli. Bardzo mocno czczony przez wszystkich Azuposi, uznawany za najważniejszego z duchów. Posiada wyspecjalizowaną kastę kapłanów - Sunwatchers.
Wygląd: Urodziwy klaun, niosący tarczę słoneczną i flet. Gdy gra na flecie to z niego wylatują motyle, otaczające ducha
Opis: Dziecko Słońca i śmiertelnej kobiety, która urodziła go gdy promień Słońca dotknął ją we śnie. Bohater wielu humorystycznych historii, z których jednak wynika mądrość. Patron łotrzyków, klaunów i żartownisiów.
Wygląd: błękitnoskóry, siwy mężczyzna, który nosi strój z sopli lodu
Opis: Władca północnych gór w Wenimats. Służą mu zwierzęta związane z zimą. Potrafi miotać zamiecią śnieżną i gradem. Walczy z Miochin między innymi o wdzięki Kukurydzianych Panien.
Poza powyższymi istnieją też liczne duchy, w tym duchy zwierząt, miejsc, przedmiotów. Te pomniejsze, które mają szerszy aspekt funkcjonowania, to między innymi:
Strzała Słoneczna - siostra Paiyatemu
Kukurydziane Panny - osiem duchów związanych z uprawami kukurydzy
Hli'akwa - Żółwiowy Mężczyzna
Ma'we - Solna Kobieta
Morityema - duch wiosny
Pautiwa - radca bogów, główny częsty między światem duchów a kapłanami
Shrui'sthia - duch jesieni
Bliźniacy Wojny - Ahaiyuta i Matsailema
Rytuały i święta[]
Życie Azuposi jest przesiąknięte licznymi drobnymi, codziennymi rytuałami odnoszącymi się do duchów. Myśliwy przeprasza duchy zwierząt przed polowaniem; rolnik przed przystąpieniem do pracy prosi duchy nieba o adekwatną pogodę itd. Większe uroczystości są zaś przeprowadzane przez całą społeczność.
Do najważniejszych świąt należą te, w czasie przesileń. Najbardziej wesołe jest Soyal - zimowe przesilenie; czczeni są wówczas szczególnie duchy Słońca i wojny w podzięce za ochronę przed wrogami oraz nadzieję na wydłużenie się dni.
Uroczystości zaczynają się od rana, rytuały bractw są odprawiane w osobnych kivas. Gdy niebo się rozjaśnia wspólnota zbiera się razem i zapalają wspólnie rytualną fajkę. A tak to każde pueblo czy plemię posiada własne, dodatkowe cechy indywidualizujące rytuał. Ważnym jest tutaj wzmocnienie solidarności wspólnoty, budowa siły duchowej, koncentracji i medytacji. Na wieczór odbywa się barwna procesja, kończąca się tańcami, muzyką i zabawą wokół wielkiego ogniska.
Ofiary składane są w formie żywności, układanych wokół miejsca życia społeczności. Tak, by duchy mogły się nimi pożywić. W rytuałach stosuje się też pustynne rośliny i zioła, które są przygotowane w różnej formie i z różnym celem. Przykładowo Malwa ma działać jako "obronna herbata" zaś dzika papryczka jelapeno ma chronić przed ugryzieniem grzechotników.
System kapłański[]
Obserwator Słońca podczas rytuału
O ile w zwykłych religiach i wyznaniach Zapomnianych Krain kapłani są obdarowywani mocami i możliwości przez konkretne bóstwo. Tymczasem w wierzeniach Azuposi bogów jako-takich nie ma. Oddając szacunek i cześć wszystkim duchom, tak osobowym jak i bezosobowym (np. duchy katastrofalnego pożaru czy wodospadu). I tak jak elementy przyrody nie da się potęgować za pomocą wiary i nie potrzebują zasadniczo ludzi do czegokolwiek, tak samo jest i z tymi duchami.
Kapłani Azuposi tu bardziej przypominają mediatorów, dyplomatów pomiędzy światem ludzi a światem duchów. Ponieważ świat jest pełen duchów, to zasadniczo nie ma możliwości wybrać jednego i jemu głównie służyć, jak to robią kapłani innych religii. Bardziej starają się zapoznać i uzyskać pozytywne kontakty z jak największą ilością duchów, tak jak to robiłby polityczny dyplomata. Wiedzieć, gdzie jest jaki duch, jak ma na imię, co może zaoferować, czego pragnie a czego się lęka. Wraz z tą wiedzą oraz pozytywnymi relacjami wzrasta moc danego kapłana. Pod tym względem bardziej przypominają szamanów lub druidów i podobnie jak oni - w jakimś aspekcie charakteru muszą być neutralni.
Wyjątkiem od reguły są Obserwatorzy Słońca (ang. Sunwatchers). Oni oddają cześć wyłącznie Słońcu. Obserwują ruch Słońca i Księżyca, dzięki czemu mają wiedzę do zarządzania i kierowania wspólnotowym życiem. Kiedy warto zasiać, a kiedy zebrać. Ich celem też jest odprawianie właściwych rytuałów wobec Słońca, gdyż dzięki temu mogą Asupozi uzyskiwać łaski do życia. Wyróżniają się z tłumu, gdyż ich stałym elementem stroju jest biało-złote ponczo.
Poza Obserwatorami Słońca wymienić można też kapłanów pueblo, kapłanów zgiętych oraz uzdrowicieli. Pierwsi są bardziej skupieni na wykonywaniu obowiązków wobec społeczeństwa niż wobec świata nadnaturalnego. Drudzy służą złym i mroczniejszym duchom. Trzeci są najbardziej skupieni na kwestiach zdrowotnych po obu stronach świata.
Są też fetyszyści, którzy są bardziej rzemieślnikami niż faktycznymi kapłanami. Są to łotrzykowie, którzy uzyskali dość wiedzy w dziedzinie interakcji z duchami oraz rękodzielnictwa, aby móc skutecznie stworzyć i posługiwać się fetyszami. Kolejną grupą, która pełni istotne funkcje rytualne ale nie są kapłanami, to są koyemshis, będący odpowiednikiem rytualnych clownów. Ich rola jest dwojaka - z jednej strony humorem, tańcem i wygłupami rozśmieszają duchy i łagodzą ich gniew; z drugiej strony oczyszczają kolektywną nieświadomość społeczną, dzięki czemu społeczności nie mają tyle napięć wewnętrznych i animozji.
Duchy są kapryśne. I jeżeli jakiś Azuposi porzuci swoją natywną wiarę, to duchy nie przyjmą go z powrotem. Na podstawie współpracy kapłanów z duchami, te nakładają na ludzi tabu. Zakaz lub przykaz, który musi spełniać w ramach kolaboracji. Im mocniejszy duch, tym bardziej restrykcyjne lub ciężkie tabu nałoży. Przykładowym może być zakaz spożywania mięsa w świetle Słońca.
Chociaż w tej wierze jest dużo elementów druidyzmu to nie ma tutaj druidów.
Strój kapłański pokryty jest wisiorkami, rzemieniami i paskami, broszkami, elementy wykonane z malowanego drewna, gliny, piór, muszelek i innych prostych materiałów. Fetysze, talizmany a także materialne komponenty zaklęć są wmieszane w ten strój.
Fetyszyzm i talizmany[]
Fetyszyzm wywodzi się z animistycznego i panteistycznego wglądu na świat. Kapłanom (oraz Fetyszystom) udaje się związać najmniejsze z duchów zwierząt do obiektu, który staje się fetyszem lub talizmanem. Związanie powoduje, że możliwe jest przywołanie mocy tego ducha i użycie go, wedle potrzeb użytkownika. Obiekty te mają charakter indywidualny, zatem każdy musi wytworzyć własny fetysz lub talizman. Mało prawdopodobnym jest, aby po wymianie, przekazaniu, odziedziczeniu lub innej formie uzyskania obcego fetyszu/talizmany tenże zadziałał jak należy, chociaż są wyjątki.
Fetysz służy do uzyskiwania za jego pomocą dostępu do zaklęć kapłańskich z domeny zwierząt. Talizman natomiast aby móc wzmocnić siłę magiczną.
Notatki[]
Wierzenia Azuposi są oparte o system wierzeń Indian północnoamerykańskich, z wycięciem elementów totemistycznych oraz militarystycznych. Nie ma ukonkretnionych bogów, zamiast tego system różnorodnych duchów, którzy zamieszkują obiekty, przestrzenie i inne.
Fetysz to w religioznawstwie obiekt (naturalny lub stworzone przez człowieka) który ma nadnaturalne własności przez fakt, że duch, demon lub bóstwo jest powiązane (lub zamieszkuje) ów przedmiot. Pierwotnie odnosiło się głównie do obiektów religijno-magicznych funkcjonujących w Czarnej Afryce. W warunkach DND to wiele różnych przedmiotów mogłoby być uznane za fetysz.
