Plany kosmologii Wielkiego Koła piątej edycji D&D
Plany (ang. Planes), tłumaczone także na sfery, lub płaszczyzny, zwane też rzadziej planami egzystencji (ang. Planes of existence) to inne rzeczywistości splecione własnymi połączeniami. To nie inne wymiary, lecz podobne, takie same lub zupełnie odmienne światy o własnych prawach natury i magii. Bywają światy ograniczone jak i nieskończone, wielowarstwowe lub płaskie, uporządkowane lub chaotyczne. Większość takich światów ma ściśle określone przeznaczenie, przyporządkowanie, choć istnieją również i takie, których naturą jest brak ich zrozumienia. Mogą to być samotne lub zamieszkane miejsca. Domy zarówno potężnych istot jak i prymitywnych ras, czy unikatowych istot przystosowanych do tamtejszych warunków.
Rodzaje planów[]
Schemat ukazujący relacje planów wewnętrznych, materialnego, zewnętrznych oraz astralnego i eterycznego
Plany różnią się między sobą i przedstawiają wszystkie skrajności znane w Wieloświecie. Wyróżniamy następujące rodzaje planów:
- Plany Materialne to plany, które nazywane są dziećmi Planów Wewnętrznych. Powstały one z ich surowej materii żywiołów i energii, wydając na świat oceany, góry, lasy, zwierzęta i wiele innych, śmiertelnych istot. Najbardziej znane plany materialne to Oerth, Toril, Krynn, Athas i Eberron.
- Plany Przechodnie to określenie na plany, które są połączone do różnych planów i poprzez to służą często jako jedyna droga transportu.
- Plan Astralny to plan łączący Plan Materialny z Planami Zewnętrznymi. To przez niego ciągną się Połączenia, których oba końce są portalami w różnych miejscach.
- Plan Eteryczny to niematerialny świat, którego jedna część pokrywa się z całym Planem Materialnym. W głąb planu jednak następuje głębia, odejście od brzegu jakim jest Plan Materialny. Eter jest jedyną drogą na pierwotne światy żywiołów, Plany Wewnętrzne.
- Plan Cienia to dodany w 3 edycji D&D plan pokrywający się z Planem Materialnym. Jest wypaczonym cieniem świata i służy głównie do transportu po Planie Materialnym, bądź między różnymi światami materialnymi.
- Faerie to plan dodany w 4 edycji D&D, pokrywa się ze światem materialnym. Światem tym władają istoty baśniowe, a obiekty tu występujące są wynioślejszymi wersjami tych z Pierwszej. Jest prawdopodobnie odpowiednikiem Krainy Duchów z 3 edycji D&D.
- Plan Luster to plan będący właściwie zbiorem planów które łączą wszelkie lustrzane powierzchnie.
- Świat Duchów to plan pokrywający się z planem materialnym. Światem tym władają istoty duchowe, a obiekty tu występujące są wynioślejszymi wersjami tych z Pierwszej.
- Plany Wewnętrzne to plany zwane sferami mocy, gdyż to one odzwierciedlają pierwotne, surowe materie żywiołów i energii, z których składa się wszystko inne w wieloświecie.
- Plany Zewnętrzne to nieba i piekła. Domeny bóstw i związanych z nimi istot o wszelkich możliwych charakterach. O Planach Zewnętrznych mówi się, że są one dziećmi Planów Materialnych, gdyż sfery te, jak i zamieszkujące je bóstwa, powstały z idei, etyki, filozofii i wiary istot ze sfer materialnych. Miejsca te są domenami bóstw, przedłużeniem ich istoty. Ich warunki fizyczne i magiczne są ściśle związane z charakterem jaki przyjmują spośród dobra, zła, prawa, chaosu i neutralności.
- Plany paralelne to określenie na plany które nakładają się na płaszczyzny Planu Materialnego.
- Inne plany - plany znajdujące się poza standardową klasyfikacją.
- Półplany to przestrzenie między sferami, funkcjonujące podobnie do nich - lecz mające przy nich niewielkie, ograniczone rozmiary. Są to zwykle plany tworzone przez potężnych czarodziejów i inne istoty, czy nawet bóstwa. Władca takiej domeny sam ustala jej prawa. Większość półplanów znajduje się w Planie Eterycznym. Najsławniejszą gromadą półplanów jest Ravenloft.
Plany w innych kosmologiach[]
Zobacz też[]
- Plany freniczne - opcjonalna klasyfikacja planów mających mieć związek z umysłem.
- Plan Blasku - opcjonalny Plan Przechodni, będący barwnym przeciwieństwem Planu Cieni
- Karczma Węża Świata - opcjonalny Plan Przechodni istniejący jednocześnie wszędzie i nigdzie.
Tłumaczenie nazwy[]
"Plane" jest zdaje się najważniejszym i najczęściej padającym w Planescape słów. Tłumaczenie "Plane" na "Sfera" zostało rozpowszechnione w grach komputerowych jak Baldur's Gate 2, czy Planescape. Sfery stały się popularniejsze w języku polskim jako sfery egzystencji w ptolemejskim, platońskim modelu świata, w którym Ziemię otaczają warstwowo sfery z umieszczonymi na nich planetami, gwiazdami, za którymi znajduje się płonące niebo z Bogiem. Jednakże w oryginale angielskim i łacińskim rozróżnia się pojęcia planu i sfery.
Dla wielu fanów tłmaczenie sfery mocno się zakorzeniło, choć jest ono nieco mylące, gdyż poniekąd narzuca wizerunek planów jako przestrzeni kulistych, tak jak w ptolemejskim modelu świata. Dodatkowo bardzo myli się z Kryształowymi Sferami (krócej określanymi jako Sfery), które otaczają przestrzenie planetarne na Planie Materialnym. Należy pamiętam, że w ptolemejskiej kosmologii, sfery niebieskie były miejscem zamieszkania astralnych istot i aniołów. W przypadku D&D, zostało to wyraźnie rozdzielone: plany zewnętrzne są niebiosami i piekłami, a kryształowe sfery są fizyczne i materialne.
Spory między poprawnymi tłumaczeniami wciąż istnieją. I tak tłumaczenie to miało wpływ na dalsze tłumaczenie innych terminów jak "planetouched" (sferotknięty albo planokrwisty, z czego drugą opcję stosował w podręcznikach polski wydawca ISA).
W piątej edycji D&D plany konsekwentnie są nazywane sferami. Nie koliduje to tam z kryształowymi sferami, gdyż ta koncepcja została usunięta z dodatku Spelljammer, a kosmos jest jednocześnie planem/morzem astralnym.
Źródła[]
- Księga Planów (Manual of the Planes)
- Planewalker