Panteon egipski

Egipcjanie

Panteon egipski - zbiór bogów czczony przez Egipcjan oraz ludy, będące pod silnym wpływem kultury staroegipskiej. Główną ich bazą operacyjną jest Heliopolis, które na przestrzeni edycji przyjmowało różną formę (od boskiej krainy do półplanu). Inną ważną bazą operacyjną jest Barka Słoneczna (opisana niżej). W dużej mierze jest to system hermetyczny, gdyż bardzo niewiele istot spoza wpływów kultury tej cywilizacji oddaje im cześć. Zaprezentowane koncepcje i formy czerpią w znacznym stopniu z historycznego panteonu, dopasowując go do warunków kosmologii D&D.

Spośród innych panteonów cechą wybijającą jest to, że w mniejszym stopniu przejmują się problemami na linii dobra i zła zaś bardziej skupiają się na walce prawa i chaosu. Jako jeden z pierwszych panteonów ludzkości bóstwa czuły odpowiedzialność w temacie niesienia światła cywilizacji wśród ludzi, chętniej budując i tworząc niż niszcząc. Mogą popierać wolność wyboru i indywidualność, lecz ich prawdziwymi wrogami są niszczyciele, niekoniecznie ci źli. Przeciwnicy bogów natomiast dążą do ściągnięcia tej rasy do ich prymitywnych form, promując destrukcję.

Teoria powstania

Podręcznik "On Hallowed Ground" podaje teorię, że egipski panteon wykształcić się mógł poprzez odrzucenie panteonu sumeryjskiego, gdy ludzie poznali prawdę o boskości. Jednocześnie też informuje, że częstszą teorią jest naturalny proces związany z kultem Słońca oraz warunkami życia nad Nilem.

Teologia

Struktura i relacje

Re i jego rodzina są znani jako Enneada lub Psedjet i byli jednymi spośród pierwszych, którzy zrozumieli Regułę Trójek. Panteon ten był, jakby nie patrzeć, złożony z dziewięciu bogów – trzech trójek. A Enneada poczęła tworzyć i władać światem. Czyniąc tak, ustanowili jedno ze swoich dzieci ponad ludnością ziemi, tak by śmiertelnicy mogli spoglądać na boskie przewodnictwo we władaniu swoim światem. Dziecię to, faraon, stało się głową kościoła i kraju, a było ubóstwiane i wyznawane przez wiernych.

Prawdziwe początki egipskiego panteonu są niejasne, a historia ukryta. Niektórzy utrzymują iż Re dał życie innym mocom. Inni oznaczają Ptaha jako przywódcę, a wciąż jeszcze niektórzy głoszą, iż tajemniczych Ośmioro Ojców i Matek Światła i Życia było prawdziwymi stwórcami. Można wierzyć temu, czemu się chce, lecz Ósemka (jeśli w ogóle istnieli) zanikła we mgłach czasu, a Ptah spadł do pozycji pomniejszego bóstwa, z zamknięciem jego serca i języka (bądź przynajmniej wyciszeniem).

Prawdopodobnie ludzie czczący Ptaha utracili swoją wiarę, a może nie miał on nigdy żadnej najwyższej władzy. Bez względu na prawdę, historie zwą dziś Ra – zwanego czasem Atumem – ojcem panteonu i utrzymują, iż ci nie zrodzeni z jego linii, przybyli skądinąd – odrzuceni przez inne panteonu bądź utworzeni z tkaniny wieloświata. I tylko osiem mocy pochodzi od Ra. Jego pierwszym aktem było wydanie na świat jego dzieci, Szu i Tefnut, którzy z kolei zrodzili Geba oraz Nut. Ci z kolei wydali na świat pary Ozyrysa i Izydy oraz Seta i Neftydy.

Wielkimi Enneadami nazywa się 9 głównych bóstw z tej rodziny: Ra, Geb, Nut, Shu, Tefnut, Ozyrys, Izyda, Set oraz Neftyda.

Cieniem egipskiej religii jest to, iż wszyscy bogowie nie będący częścią Enneady są ludźmi – faraonami przeważnie, lecz także szlachcicami, kapłanami i pospólstwem – wzniesionymi do boskiego statusu, z ich pozostałościami i talentami czczonymi po ich śmierci (np. Imhotep). Albo takimi pozostają, albo są duchami poszczególnych mocy, symbolizowanych w postaciach zwierzęcych i wyniesionymi, by mogli przewodzić śmiertelnikom poprzez poświęcenie i ciężką, ciężką pracę.

Syn Ozyrysa i Izydy, Horus, wstąpił na tron Ra, wchłaniając jego esencję. Tak narodzić się miał Re-Horachty. Powołał on do życia dwie córki, Bastet oraz Hathor. Je nakłonił do poślubienia bóstw "spoza faraońskiej rodziny" - Bastet z Ptahem zaś Hathor z Besem. Bes na pewno był kimś obcym spoza panteonu egipskiego, lecz tak mocno się włączyć do rodziny, że zupełnie utracił kontakt ze swoimi pierwotnymi mocami.

Zupełnie nienależącymi do rodziny należą Tot, Ptah, Geb, Apshai, Bes oraz Apopis. Ptah najprawdopodobniej istniał jeszcze przed powstaniem panteonu egipskiego, być może nawet go stworzył. Tot mógł wyjść z tego samego źródła co Re. Geb jest bogiem obcym, który przeniósł się do tego panteonu, lecz jego oryginalne pochodzenie czy panteon przepadły w zapomnienie. O pochodzeniu Apshai oraz Apopisa nic nie wiadomo. Imhotep jest człowiekiem, który doświadczył apoteozy.

Ma'at

Zobacz więcej w osobnym artykule: Ma'at.

Ma'at (pisane czasami jako Maat) jest jedną z istotniejszych koncepcji teologicznych i filozoficznych w tym systemie wierzeń. Wiąże w sobie szereg cech takich jak obowiązek, honor, uczciwość i prawda. Jest jednak czymś więcej niż kodeks rycerski czy bushido. Ma'at to naturalny stan świata, do którego wszystko powinno się dopasować. Tylko w ten sposób śmiertelni mogą zawrzeć pokój z bogami oraz wieść szczęśliwe życie.

Podejście do śmierci

W tym systemie wierzeń codzienność, Ma'at oraz życie pośmiertne przenikały się wzajemnie. Obowiązkiem każdego jest przygotowanie się do życia pośmiertnego. Dla bogatych jest to budowa wspaniałego grobowca. Dla mniej bogatych, przygotowanie dobrego grobu i wszystkiego co było w ich mocy.

Śmierć postrzegana jest jako chwila przejścia. Kiedy faraon rządzi na ziemi, to służy Ra. Gdy umiera to udaje się do podziemi by zjednoczyć się z Ozyrysem i panować nad umarłymi. Ma'at wymaga, by wszechświat znajdował się w stałym stanie, przez co życie pośmiertne jest przedłużeniem życia ziemskiego. Władcy panują, robotnicy pracują a skrybowie piszą, tak jak podczas życia na planie materialnym.

Szacunek wobec zmarłych jest jednym z kluczowych obowiązków śmiertelników. Wyznawcy panteonu egipskiego, którzy podejmują działania przeciwko spokoju martwych, bądź wskazujące na lekceważenie ich, mogą liczyć na gniew bogów. Zwłaszcza na gniew Ozyrysa, który może zesłać swego awatara bądź obłożyć śmiałków klątwą.

Kosmologia

Trzy istotne dla kosmologii egipskiej krainy, przez samych Egipcjan traktowane jest jako jedno - Tuat. Tak naprawdę są to trzy odrębne Plany zewnętrzne.

Barka Słoneczna to jest maleńki plan zewnętrzny, boskomorficznym o łagodnym dobrym charakterze i słabą pozytywną dominacją. Re-Horachty i jego towarzysze żeglują nią przez niebo (w rzeczywistości Plan Astralny) podczas dnia, a podczas nocy przemierzają plan zwany przez Egipcjan jako Dwanaście Godzin Nocy gdzie walczą z tamtejszymi potwornościami. Między nocą a świtem Bastet przechodzi do walki z Apopisem, by dać czas Barce do opuszczenia.

Pola Ofiar to jeden z planów zewnętrznych, boskomorficznym o łagodnym dobrym charakterze. Znajdują się one poza oraz pod Górami Zachodu, gdzie dusze prawych mogą spokojnie żyć w życiu pośmiertnym. Na pierwszym poziomie jest Siedem Komnat, które mogą pomieścić kilka miast. Głębiej znajdują się Kolumny Zachodu, 21 gigantycznych kolumn gdzie znajdują się idylliczne miasta i plantacje. Dalej znajdują się Czternaście Stanów, region pomiędzy Kolumnami Zachodu a Krainą Ozyrysa. One są pełne dołów, lawy, szlamu i demonów. Dalej znajduje się Jasny Ament, ostatnia kraina Gór Zachodu. Jest to miejsce, gdzie obecni są bogowie związani z oceną życia śmiertelników. Cnotliwym da się żyć pośmiertne na jednej z krain Pól Ofiar, zaś potępieni są rzucani na pożarcie przez Am-mita.

Dwanaście Godzin Nocy to trzeci plan zewnętrzny z egipskiej kosmologii, boskomorficzny o nieznacznie złym charakterze i słabą negatywną dominacją. Zamieszkane przez potwory i demony. Znajdują się tutaj też dusze tych, którzy związali się służbą ze złem i uniknęli sądu Ozyrysa, bądź nad którymi nie przeprowadzono lub nieprawidłowo, obrzędy pogrzebowe. Każdej nocy Barka Słoneczna wchodzi do Dwunastu Godzin Nocy, by tam walczyć z siłami zła i uniemożliwiać im wkroczenie do Pól Ofiar. Dusze umarłych, które nie są skażone złem i pomagającym bogom egipskim w walce z tutejszymi potworami, mogą liczyć na zabranie na Barkę Słoneczną i przetransportowanie na Pola Ofiar.

Bogowie egipscy

Ogólny opis

Egipscy bogowie

Mówi się, iż egipskie moce otrzymują postać kształtowaną przez wyobrażenia wyznawców. Wierni uznają poszczególne zwierzęta za najlepsze by reprezentować przymioty, które podziwiają i przypisują kształty tych zwierząt bogom - co pomaga zrozumieć ich lepiej, jeśli nie więcej. Nie jest niczym nowym iż wyznawcy egipskiego panteonu właściwie czynią swoje moce antropomorficznymi: osoby z ludzkimi ciałami i głowami swoich totemicznych bestii.

Oczywiście zwierzęce głowy są zazwyczaj dobrym przejawem siły każdego boga. Nie ma szans na moc obarczoną głową osła w panteonie. Wciąż, niektóre z pomniejszych bóstw nauczyły się z czasem tajników powolnego zmieniania swoich aspektów i stoją w kolejce by zostać przywódcami, kiedy obecna gromada spadnie w dół bądź ruszy dalej - o ile w ogóle. Śpiewka niesie iż Ra kieruje się ku większym i lepszym rzeczom za całkiem niedługo i ustawił za sobą Ozyrysa w kolejce, by przejął po nim władzę. Ostateczni jednak, po dokonaniu zemsty przez Horusa, ten wchłonął esencję swego prapradziadka, tworząc w ten sposób Re-Horachty.

W różnych punktach wspominany jest demon Am-mit/Ammet, Pożeracz Dusz. Wydaje się, że jego serce zostało zabrane przez smoka Ashardalona.

Diagram rodzinny

PANTEON EGIPSKI

Część rodzinna

Niespokrewnieni

Re

Tot

Szu

Tefnut

Anhur

Apopis

Geb

Nut

Imhotep

Izyda

Ozyrys

Neftyda

Set

Seker

Horus

Anubis

Sebek

Apshai

Zjednoczenie z Re

Odejście do Astralu

Re-Horachty

Strażnik Martwych Bogów

Hathor

Bes

Bastet

Ptah

Tabelka

Imię	Tytuł	Symbol	Boska kraina	Charakter	Dziedzina	Symbol (ilustracja)
Re	Faraon Bogów	ankh na tarczy słońca	Arkadia/Buksenus/Heliopolis (Thekele-Re)	Praworządny dobry	słońce, królowie
Re-Horachty		dysk słoneczny otoczony przez żmiję		Praworządny dobry	Chwała, Dobro, Prawo, Słońce, Szlachta, Wojna
Anhur	Sokół Wojny	ptak drapieżny	Ysgard/Ysgard/Netaf	chaotyczny dobry	wojna, konflikt, sprawność fizyczna, grzmot, deszcz
Anubis	Ogar Śmierci	czarny szakal	Amun-thys (kiedyś)	praworządny dobry	sąd, śmierć
Strażnik Martwych Bogów		brak	Astral/wędrowny	praworządny neutralny	Ochrona, Rozkład, Śmierć, Wiedza
Apopis	Król Węży	płomienny wąż	Otchłań/73/Studnie Ciemności	chaotyczny zły	zło, ogień, węże
Apshai	Wielka Modliszka	modląca się modliszka	Zewnętrze/Ul	neutralny	insekty
Bastet	Matka Kotów	kot	Ysgard/Ysgard/Merratet	chaotyczny dobry	koty, przyjemność
Bes	Mały Ojciec	krasnolud w skórze pantery	Zewnętrze/wędrowny	neutralny	szczęście
Geb	Ojciec Pod Niebiosami i Piaskami	góra	Plan Żywiołu Ziemi/Jaskinie Pod Gwiazdami	neutralny dobry	ziemia
Horus	Mściciel	głowa sokoła	Arkadia/Buksenus/Heliopolis	chaotyczny dobry	niebo, słońce, wojna, zemsta
Hathor		Rogata krowa z tarczą księżyca	Pola ofiar	neutralny dobry	miłość, muzyka, taniec, księżyc, los, macierzyństwo
Imhotep		schodkowa piramida	Pola ofiar	neutralny dobry	rzemiosło, medycyna
Izyda	Pani Wiedzy	oko i łza	Arkadia/Buksenus/Heliopolis (Gizekhet); Elizjum/Amoria/Spoczynek	praworządny dobry	małżeństwo, magia, macierzyństwo
Neftyda	Pani Piasków	księżyc i ankh	Arborea/Pelion/Amun-thys	chaotyczny dobry	bogactwo, zmarli
Nut	Matka Noc	gwiazdy na nocnym niebie	Elizjum/Belierin/Zasłona Nocy	neutralny dobry	niebo, pary mające zakaz małżeństwa
Ozyrys	Biała Korona	korbacz	Arkadia/Buksenus/Heliopolis (Memfiria)	praworządny dobry	wegetacja, zmarli
Ptah	Otwieracz Drogi	zmumifikowana dłoń	Eter/wędrowny	praworządny neutralny	artyści, rzemieślnicy, podróżnicy
Seker	Niosący Światło	jastrzębiogłowa mumia	Elizjum/Amoria i Talazja/Ro Stau	neutralny dobry	światło
Set	Pan Zła, Plugawiciel Zmarłych	zwinięta kobra	Baator/Stygia/Ankhwugaht	praworządny zły	zło, susza, pustynne burze
Sobek	Bóg wody i krokodyli	Krokodyla głowa ozdobiona rogami i piórami		praworządny zły	woda, niebezpieczeństwa rzeki, krokodyle, bagna
Szu	Podtrzymujący	strusie pióro	Plan Żywiołu Powietrza/Pustynny Wiatr	praworządny dobry	wiatr, atmosfera
Tefnut	Furia Burzy	piramida i słońce	Bytopia/Shurrok/Gniew Wichru	neutralny dobry	burza, deszcz, bieżąca woda
Tot	Strażnik Wiedzy	ibis	Zewnętrze/Pałac Tota	neutralny	wiedza

Boskie krainy

Heliopolis znajduje się na Arkadii. Niektóre bóstwa żyją jednak na innych planach zgodnych z ich charakterem jak Ysgard, Zewnętrze, Arborea, Elizjum, Baator, Bytopia, czy nawet na Astralu i Eterycznym czy też domeną jak plan ziemi i plan powietrza.

Heliopolis

Zobacz więcej w osobnym artykule: Heliopolis.

Ilustracja Heliopolis z "On Hallowed Ground"

Heliopolis to najważniejsza boska kraina panteonu, gdzie zasiadają najpotężniejsze i najważniejsza bóstwa egipskie. Pozostali członkowie zaś mają w swoich krainach przejścia i portale do niej, by zachować ścisły kontakt.

Heliopolis dzieli się na trzy równe części zarządzane przez trzy bóstwa, Re, Izydę i Ozyrysa

• Gizekhtet - kraina Izydy to podmokła kraina pokryta cienką trawą, a cień dają rosnące figowe drzewa. Przezeń płynie Rzeka Izydy pełna świętej wody, nawadniająca krainę
• Memfiria - kraina Ozyrysa to Memfiria, wielka nekropolia znajdująca się po środku srogiej pustyni.
• Thekele-Re - pierwsza kraina Heliopolis należąca do Re to miejsce parzącego światła i lśniącego piasku, gdzie blask słońca trwa tak długo, jak Re prowadzi na swoją barkę na niebiosach. Kiedy Re chowa się za horyzont, na powierzchnię pustyni wychodzą jej istoty polując na jedzenie i ludzi, aż będą musiały się schować z następnym porankiem. Choć Re jest praworządnym dobrym bóstwem, wymaga baczenia na świat naturalny. Nieszczęście spada na każdego, kto zapomina o niebezpieczeństwach pustyni.
• Horus wędrował po Heliopolis nie mając stałego domu. Mścił się na Secie za śmierć swojego ojca Ozyrysa. Wysyła często agentów mających krzyżować mu plany. Ostatecznie scalił się z Re.

Plany przechodnie

• Plan Astralny - Strażnik Martwych Bogów wędruje po tym planie nie mając stałej siedziby, czuwa i pilnuje ciał dawnych bogów.
• Plan Eteryczny - Ptah wędruje po tym planie pilnując ścieżek i przejść.

Plany wewnętrzne

• Jaskinie Pod Gwiazdami - kraina Geba na planie żywiołu ziemi.
• Pustynny Wiatr - kraina Szu na planie żywiołu powietrza.

Plany zewnętrzne

• Amun-thys - kraina Neftydy na Arborei w warstwie Pelion.
• Ankhwugath - kraina Seta w Baator w lodowym piekle Stygii.
• Gniew Wichru - kraina Tefnut w Bytopii na Shurroku.
• Merratet - kraina Bastet na Ysgardzie.
• Netaf - kraina Anhura na Ysgardzie.
• Posiadłość Tota - kraina Tota na Zewnętrzu.
• Ro Stau - kraina Sekera na Elizjum, wędrująca pomiędzy warstwami Amorią, a Talazją.
• Spoczynek - druga kraina Izydy. Znajduje się w Elizjum, planie który odzwierciedla charakter bogini.
• Ul - kraina Apshai na Zewnętrzu.
• Zasłona Nocy - kraina Nut na Elizjum na Belierin.
• Zewnętrze - Bes wędruje po Zewnętrzu nie mając stałego domu.

Kult

Świątynie

Świątynie współdzielą jeden schemat, różniący się szczegółami, wielkością, bogactwem itd. Każda z nich poświęcona jest jednemu bóstwu, lecz i wszystkie inne moce można w danej świątyni czcić. Lecz musi być zachowana proporcja - bóstwo świątynne ma być wyraźnie wyeksponowane i mieć odpowiednie lepsze uroczystości. Świątynie mają strukturę prostokątną i są otoczone murem. Jest tylko jedno widoczne wejście (choć sekretnych może być więcej), które jest wsparte dwoma pylonami, na których znajdują się symbole i tytuły danego boga.

Wewnątrz murów znajduje się duża sala dla obecności publiczności. Ściany pokryte są hieroglifami opisującymi historię bóstwa świątynnego, czasami samej świątyni lub miasta. W tej sali nie ma przedstawień żadnej istoty. Następnie jest wewnętrzne sanktuarium, gdzie znajduje się posągi bóstw (z bóstwem świątynnym zbudowanego z najlepszego materiału). Do wewnętrznego sanktuarium prawo wejścia mają tylko kapłani i kapłanki. W pobliżu świątyni powinien znajdować się ogród oraz zbiornik wodny, gdzie kapłani mogą przeprowadzić codzienne rytualne kąpiele.

Cały obszar świątyni jest święty i zbezczeszczenie części obdziera ze świętości całości. Trzeba od nowa uświęcać obiekt. Składane ofiary powinny być "przyjemne dla oka", nadające się do ozdobienia którejś z części obiektu.

Duchowni

Strój kapłański powinien zawierać elementy bieli. Doprowadzenie do sytuacji, gdy ma się strój bez białego elementu, uważa się za grzech i wymagana jest pokuta. Od uzyskania 4 poziomu mężczyźni powinni się ogolić na łyso. Duchowni są zobowiązani do przekazywania datków do swej świątyni.

Kobiety mają ograniczony poziom rozwoju do 9 poziomu. Kapłani poziomu 11 muszą wejść w związek małżeński, najczęściej z kapłanką poziomu 9. Gdy ten wysokopoziomowy kapłan opuszcza świątynię, to wówczas jego żona w hierarchii przyjmuje poziom taki jak męża. Poza tym aspektem mężczyźni i kobiety są traktowane na równi.

Obowiązki są zależne od poziomu kapłana. Początkowo mają służyć między ludzi, dzieląc się wiedzą, uzdrawianiem i innymi usługami. Dopiero od poziomu 4 są posyłani do realizacji misji świątynnych.

W Zapomnianych Krainach

Ten fragment dotyczy świata Zapomniane Krainy 2 ed.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Panteon mulhorandzki.

Około roku 4370 przed RD młode ludzkie mocarstwo Imaskar, pustoszone było przez nieznaną plagę. Cztery lata później, gdy już ta się zakończyła, to w celu odbudowy populacji czarodzieje tego imperium otworzyli portale do innego świata. Przez portale wysłano ekspedycje, które porwały i sprowadziły złapanych tubylców jako niewolników, wśród których znaleźli się też i Egipcjanie. Pomimo prześladowań religijnych od ich nowych panów to zachowywali oni wiarę w starych bogów. Poprzez siłę ich wiary i żarliwość modlitw Ao zezwolił Ptahowi i reszcie bóstw na wejście do tej kryształowej sfery, poprzez Dziką przestrzeń.

Jednak antyboskie bariery czarodziejów imaskarskich były dość silne. Mogli cokolwiek zadziałać jedynie poprzez bezpośrednie działanie jako awatary. Ptah wiedział, że przesłane tak awatary zostały odcięte od ich oryginalnej boskiej esencji, oraz będzie to wszystko wymagało wielkiej energii. Zebrał awatarów bogów egipskich oraz innych ludów, którzy byli chętni do interwencji, do Galery Bogów (Galley of Gods), zbudowanej przez Enki, i skierował ich na Toril. Wylądowali w górach Teyla Shan, zwane też Górami Straży Bogów (ang. Godswatch Mountains). Stąd ich awatarowie zeszli osłabieni jako inkarnacje (incarnations).

Sprowadzonym tak bogom udało się obalić tyranię czarodziei Imaskarów, lecz trwale oddzielili się od swych oryginalnych źródeł. Tak powstał między innymi Panteon mulhorandzki, funkcjonujący równolegle do panteonu egipskiego.

W Ravenloft

Ten fragment dotyczy świata Ravenloft

W Ravenlofcie istnieje wersja panteonu egipskiego, zwany tutaj Panteonem Akiri (Akiri Pantheon). Opisuje jedynie trzech bogów (Ra, Ozyrys i Set) chociaż wspomina też i kilku innych. Czczony jest on głównie na Bursztynowych Pustkowiach. Kult jest prześladowany przez niektóre władze np. w Pharazia przez Diamabel, lecz pomimo tego lokalsi potajemnie ciągle oddają im cześć.

Źródła

• Planescape - On Hallowed Ground
• Forgotten Realms - Campaign Setting ("Zapomnaine Krainy - Opis Świata")
• Forgotten Realms - Faith and Pantheons ("Zapomniane Krainy - Wyznania i Panteony")
• Legends and Lore (2ed)
• Powers and Pantheons (2ed)
• Deities And Demigods (1ed)
• Deities And Demigods ("Bóstwa i Półbogowie") (3ed)
• Ravenloft - Campaign Setting - Core Rulebook (3ed)
• Bastion Straconych Dusz (przygoda)